जनै पुर्णिमा

हिन्दुहरूको धार्मिक तथा साँस्कृतिक पर्व जनै पूर्णिमा नयाँ यज्ञोपवित धारणा तथा रक्षा-बन्धन गरी  भदौ १२ गते शनिबार अर्थात भोलि मनाईदैछ । तागाधारी जातिले अघिल्लो दिनदेखि नै चोखोनितो गरी एक छाक खाने, यस दिन बिहानै नदी, तलाउमा गई गाईको गोबर तथा तुलसीको माटो लगाई नुहाउने तथा जौ, तिल, कुशद्वारा ऋषितर्पणी गरी वैदिक विधिपूर्वक मन्त्रिएको नयाँ जनै (यज्ञोपवित) फेर्ने चलन रहेकाले यस पर्वलाई जनै पूर्णिमा भन्ने गरिएको हो । 

पक्ष

जनैपूर्णिमाका तीनपक्ष रहेका छन्– यज्ञोपवीत, रक्षाबन्धन र ऋषितर्पणी । हिन्दु दर्शनअनुसार जनैलाई ब्रह्मासूत्र अर्थात ज्ञानको धागो पनि भनिन्छ। जनैका दुई शिखामध्ये एउटा शिखामा रहेका तीन डोरालाई ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर तथा अर्को शिखाको डोरालाई कर्म, उपासना र ज्ञानका तीन योग मानिन्छ। विधिपूर्वक जनै मन्त्रन यजमानहरू बिहान सबेरै आ-आफ्ना गुरु पुरोहितकहाँ जाने गर्दछन्। सत्ययुगमा दानवद्वारा लखेटिएका देवगणलाई गुरु वृहस्पतिले रक्षा विधान तयार गरी जोगाएका तथा वामनअवतार विष्णुले राजा बलिलाई डोरो बाँधी वचनबद्ध गराएर तीनै लोक लिएको धार्मिक किम्वदन्तीसँग पनि रक्षाबन्धनको सम्बन्ध जोडिएको छ। यसैगरी यस् दिन देह शुद्ध गरी देवता, सप्तऋषि(कश्यप, अत्रि, भारद्वाज, गौतम, जमदग्नि, वशिष्ठ र विश्वामित्र) तथा पितृहरूको नाममा तिल, कुशसहित तर्पण गरिने भएकाले यस पर्वलाई ऋषितर्पणीका नामले पनि चिनिन्छ |ज्ञान र सफल जीवन मार्गको शिक्षा दिक्षा गर्ने ऋषीहरूको सम्मानमा ऋषि तर्पणी गरि अभिमन्त्रित जनै धारण गरेर धार्मिक तथा पवित्र कार्य सम्पादन गरिन्छ। स्वाध्याय, अतिथि सत्कार, पितृ तर्पण, भूतबली, होम जस्ता दैनिक गर्नुपर्ने पञ्च महायज्ञको कर्मलाई स्मरण गराउने दिनको रूपमा पनि ताकाधारीहरू यो पर्व मनाउने गर्छन। ब्रतमन्ध गरि बैधिक परम्पराले दिएको शिक्षा दिक्षा पालना गरि सर्त्कर्ममा लाग्न समेत यस यज्ञोपवितले स्मरण गराइरहन्छ । 
एक जनैमा ९६ सुत प्रयोग भएका हुन्छन्। नौ गुना र तीन डोरा अनि पाँच ग्रन्थी गरी यसलाई तयार गरिन्छ। सामान्यतया मनुष्यको आयु सय वर्षको मानिएको छ। चार वर्ष पूरा गरी पाँच वर्षमा प्रवेश पछि उपनयन गरी धारणा गरिने जनैका जम्मा ९६ डोराले अब बाँकी जीवनावधि ९६ वर्ष रहेको कुरा जनाउँछ। यसपछि जनैमा प्रयोग गरिने जुन नौ गुना छ त्यसले शरीरमा विद्यमान नौ द्वारको सङ्केत गरेको छ। जनै बनाउँदा पाँच ग्रन्थी अर्थात् पाँच गाँठा पारिन्छन्। यी पाँच गाँठा पञ्चमहायज्ञका प्रतीक हुन्।  जनैका दुई शिखामध्ये एउटा शिखामा रहेका तीन डोरालाई ब्रह्मा, विष्णु र महेश्वर तथा अर्को शिखाको डोरालाई कर्म, उपासना र ज्ञानका तीन योग मानिन्छ। जनै शब्दको अर्थ जनाउनु अथवा जानकारी दिनु हुन जान्छ। अत: जनै धारण गर्ने व्यक्तीकोलागी अन्य व्याक्तीलाई जनैले धेरै कुराहरूको जानकारी दिई रहेको हुन्छ। जस्तै:- जनै धारण गरेको व्यक्ति हिन्दू हो भन्ने जनाउने गर्छ, दिशा पिसाब गरेर हात मुख न धोउन्जेल सम्म जनै कानमा राख्ने गरिन्छ यदि कसैको कानमा जनै झुन्डाएको देखिएमा यो व्याक्ति हात मुख धोएर सुद्ध भएको छैन भन्ने जानकारी जनैले दिन्छ, जनैमा गाँठो लगाउँदा छुट्टा छुट्टै गोत्र र पर्वर अनुशारको गाँठो दिईन्छ यसरी जनैको गाँठो देखेर जनै धारकको गोत्र र पर्वरको जानकारी जनैले दिन्छ। यस्तै धेरै कुराको जानकारी गराउने जनै पौराणीक कालमा सुनको बनाउने गरिन्थ्यो कालांतरमा चाँदीको र अहिले आएर धागोको बनाउन थालिएको भन्ने भनाई रहेको छ। जनै धारण गर्दा नाभी भन्दा माथी अथवा तल हुन हुदैन ठिक्क नाभी सम्म मात्र हुनु पर्छ भन्ने शास्त्रहरूको मान्यता रहेको छ। सुद्ध जमिनमा उम्रेको कपासलाई सधवा ब्राह्मणी (ब्राह्मणको पत्नी)ले कातेको धागोको जनै बनाएर जनै पुर्णिमाको दिन वैदिक मन्त्र द्वारा पूजा गरिएको जनै धारण गर्नु पर्ने कुरा शास्त्रहरूमा उल्लेख गरिएको छ। सिद्धार्थ गौतमले आजकै दिनमा काम शक्तिमाथी विजय प्राप्त गरेको स्मरण गर्दै बौध धर्मावलम्वीहरूले पवित्र तिर्थहरूमा गइ मेला भर्ने गर्दछन्। आजका दिन शैलुङ, कालिञ्चोक, हलेसी, नगरकोट लगायतका पर्वतीय शिखरहरूमा समेत मेला लाग्ने गर्दछ ।

परम्परानुसार यस दिन नौ थरीका गेडागुडी मिसाई भिजाएर टुसा उम्रेपछि क्वाँटी बनाई खाने चलन छ।

यसरी तयार गरिएको क्वाँटी खानाले शरीरमा रोग नलाग्ने, पेट सफा हुने र वर्षाका कारण चिसो भएको मौसममा शरीरमा तापसञ्चार हुने विश्वास गरिन्छ। नेवार समुदायमा आजको दिनलाई गुन्हु-पुन्ही भनी मनाइने परम्परा छ। विभिन्न प्रकारको स्वरबाट वर्षा र खेतीको कामबारे कृषकहरूलाई जानकारी दिने भ्यागुताले गठेमङ्गलका दिन नरभक्षी घण्टासुरलाई बाटो भुलाई धापमा जाकिदिएकाले आजको दिन भ्यागुताको पनि पूजा गर्ने प्रचलन छ।तराई क्षेत्रमा रक्षाबन्धनलाई दिदी-बहिनी र दाजु-भाइको आपसी मायाको चाडका रूपमा पनि लिइन्छ। यो दिन दिदी-बहिनीले आफ्ना दाजु-भाइको दीर्घायु र सफल जीवनको कामना गरी हातमा कलात्मक राखी बाँधी आफ्नो रक्षाको बचन लिने चलन छ।

काठमाडौंको पशुपतिनाथ, ललितपुरको कुम्भेश्वर, रसुवाको गोसाइँकुण्ड, जनकपुरधामको गङ्गासागर तथा धनुषसागर, जुम्लाको दानसाधु त्रिवेणी आदि स्थानमा पवित्र स्नान गरी महादेवको पूजा अर्चना गर्न भक्तजनहरूको ठूलो घुइँचो लाग्छ ।

रक्षा बन्धन

रक्षा बन्धन हिन्दू धर्मावलम्बीहरूले मनाउने एउटा पवित्र दिन हो । रक्षाबन्धन शब्दमा दुई शब्द जोडिएको छ । रक्षा बन्धन गर्दा यस मन्त्रको उच्चारण गर्ने प्रावधान रहेको छ . 

येनबद्धो बलिराजा दानवेन्द्रो महाबल । तेनत्वं प्रतिवध्नामी रक्षेमा चलमा चल ।।
अर्थात् भगवान् वामन अवताररूपी विष्णुले दानवराज बलिराजालाई उनको सुरक्षाको लागि जुन बन्धनले बाँधेका थिए, त्यही बन्धनले तपाईंको हातमा पनि बाँधिदिएको छु , तपाईंको रक्षा होस्। 

यो पर्व भारतमा अलगै प्रकारले मनाईन्छ । यस दिन बहिनीहरूले आफ्नो भाईको हातमा पवित्र धागो रक्षा बाँधेर, टिका लगाएर मिठाई खुवाउछन । भाईले बहिनीलाई केही उपहार दिन्छ अथवा रूपयाँ पैसा दिन्छ तथा बहिनीको रक्षा गर्ने वचन दिन्छ । पौराणिक कथाको अनुसार देवराज इन्द्र र दैत्यराज वृत मध्य १२ वर्षसम्म भयकंर युद्ध चलेको थियो । यस युद्धमा असुरहरुले देवताहरुमाथि विजय प्राप्त गरेका थिए । पराजित देवगण धर्म एवं संस्कार विहीन भएर जीवनयापन गर्न लागे । यसरी गौरवहीन जीवनदेखि देवराज इन्द्र बांच्नु भन्दा मर्नु नै श्रेयस्कर सम्झेर असुरसंग अन्तिम युद्ध गर्ने संकल्प लिनुहुन्छ । त्यो दिन श्रावण शुक्ल चतुर्दशीको दिन थियो । अतः देवगुरु वृहस्पतिले अघिल्लो दिन इन्द्रको कल्याण एवं विजय कामना होस् भनी रक्षाको विधान श्रावण मासको पूणिमाको शुभ मूहूर्तमा इन्द्रलाई रक्षाको बन्धन बांध्दै निम्न मन्त्र जप्नुहुन्छ । येन बद्धो बली राजा दानवेन्द्रो महाबलः, तेन मन्त्रेण बहनामि रक्षे मा चल मा चल ।। तत्पश्चात् इन्द्राणीले इन्द्रको दाहिने हातमा रक्षासूत्र बांध्नुहुन्छ । त्यो कुन रक्षासूत्र थियो त रु जुन रक्षासूत्र बांध्नाले देवराज इन्द्र विजयी बने । वास्तवमा त्यो पवित्रताको रक्षासूत्र थियो । जसको भावार्थ यही हो कि यदि मानिसले आफ्नो आसुरी वृतिहरुमाथि विजय प्राप्त गर्न चाहन्छ भने आफ्ना धर्मपत्नीसंग पनि रक्षासूत्र अवश्य बांध्नु पर्दछ । मन, वचन र कर्मलाई पवित्र बनाउनु पर्दछ । एक अन्य शास्त्र कथा अनुसार जब यमदूतले आफ्नो बहिनी यमुनासंग राखी बांध्ने समयमा भनेको हुन्छ कि जसले यस पवित्रताको राखी बांध्दछ उ यमदूतको सजाय अथवा भयबाट मुक्त हुन सक्दछ । रक्षाबन्धन एक धार्मिक उत्सव पनि हो । जसको सम्बन्ध जीवनमा श्रेष्ठता एवं निर्विकारितासंग छ । यसकारण यस पर्वलाई विषतोडक पर्व पनि भनिन्छ ।

स्रोत: जनै पुर्णिमा र जनै

Ten weird and terrifying medical instruments from the past

The UK’s largest medical charity, the Wellcome Trust, has made its vast database of images freely available to all. The collection holds photos of hundreds of years worth of medicine, instruments and scientific culture.

For me, the progress of science best described by advances in medicine and the instruments used to practice it. Here is a list of a few of my favourites.

Nothing quite says medicine like a syringe. And this collection has plenty, from the 17th century brass or 18th century ivory enema syringes, to the 20th century’s glass and stainless steel ones, all clearly made to last much longer than our modern disposable versions.

17th century French brass syringe

Science Museum, London

18th century Sri Lankan Ivory enema syringe

Science Museum, London

19th century Japanese self-administering enema syringe with a piston and reservoir

Science Museum, London

Then there are the surgical instruments, like the 16th century tools below. Those on the right include a double-bladed knife, a forceps for extracting arrow headand a bullet extractor.

Wellcome Library

Others like the Belgian Iron “scolds bridle” mask from the 1550s that was used to publicly humiliate and punish, mainly women, speaking out against authority, nagging, brawling with neighbours, blaspheming or lying, are just horrible inventions.

Wellcome Library London

More preferable are the “Jedi” helmets from the 1980s, used in conjunction with MRI scanners to investigate the brain without having to crack open the cranium. The word “Jedi” was used to ensure that children put it on without too much fuss.

Science Museum, London

There is also this steampunk steel hand and forearm with brass wrist mountings from 1890.

Wellcome Library, London

And finally how about the slightly disturbing model eye…

Model eye by W. and S. Jones, London, 1840-1900 Wellcome Library, London

…to go alongside the original eye pad

Box of eyeballs from 1900 Wellcome Library, London

Source:The Conversation

१८ हजार भूकम्पपीडितलाई एक महिनादेखि एउटै भान्सामा नि:शुल्क खाना खुवाउदै टाटा ट्रस्ट

काठमाडौं: भक्तपुरको सूर्यविनायकमा एउटा भान्छाघरले दैनिक १८ हजार भूकम्पपीडितलाई एक महिनादेखि निःशुल्क खाना खुवाउँदै आएको छ। भारतको प्रसिद्ध औद्योगिक घराना टाटा कम्पनीको टाटा ट्रस्टले एउटै भान्साघरबाट असार ४ गतेदेखि भक्तपुर, काठमाडौं र सिन्धुपाल्चोकका यी भूकम्पपीडितलाई दैनिक दुई छाक खाना खुवाउँदै आएको हो।

 

यति ठूलो संख्यालाई खाना पकाउन धेरै समय लाग्ने भएकाले टाटा ट्रस्टले भारतकै अर्को ठूलो समाजिक संस्था अक्षयपत्र फाउन्डेसनसँग सहकार्य गरेको छ । अक्षयपत्र फाउन्डेसनले स्टिम प्लान्टयुक्त भान्छाघर बनाइदिएको छ।

 

उक्त भान्छाघरमा १८ हजारका लागि दाल, भात र तीन प्रकारका तरकारी पकाउन जम्मा दुई घण्टा मात्रै लाग्छ। यही खाना ग्यासमा पकाउनुपर्दा ६ घण्टासम्म लाग्ने अक्षयपत्रका प्रोेसेस सेफ्टी तथा कार्यान्वयनसम्बन्धी वरिष्ठ म्यानेजर जे प्रविन सेट्टीले बताए।

 

उनका अनुसार स्टिम प्लान्टको सहयोगमा तयार पारिएको खाना पूर्ण रुपमा गुणस्तरयुक्त तथा पौष्टिकयुक्त हुन्छ। टाटा ट्रस्टका कार्यक्रम निर्देशक अरुण पाँधेले नेपालका भूकम्पपीडितलाई राहत उपलब्ध गराउने उद्देश्यले निःशुल्क रूपमा खाना खुवाइएको जानकारी दिए।

 

उनका अनुसार यस्तो खाना अझै चार महिनासम्म वितरण गरिनेछ। उनले ठूलो संख्यालाई लक्षित गरेर कम समयमा स्वच्छ खाना खुवाउन ठूलो चुनौती रहेको पनि बताए।समाजिक संस्था अक्षयपत्र फाउन्डेसनले भारतका १० राज्यका २४ स्थानमा १६ लाख बालबालिकालाई दैनिक रूपमा दिउँसोको खाना खुवाउँदै आएको छ। 

 

'दैनिक १८ हजारका लागि खाना पकाउने समस्या समाधान भए पनि हामीसामु अर्को समस्या आइपर्‍यो,' पाँधेले भने, 'पकाइएको खाना त्यति ठूलो संख्यामा रहेका सर्वसाधारणलाई कसरी वितरण गर्ने?  यसका लागि हामीले नेपालस्थित अर्को सामाजिक संस्था सिप्रेदियन सहायताको सहयोग लियौं।' 

 

काठमाडौंमा रहेको सिप्रदी कम्पनीको सामाजिक संस्था सिप्रेदियनको सहयोगमा तीन जिल्लाका भूकम्पपीडितलाई खाना वितरण हुँदै आएको छ। सिप्रदीका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत शम्भु दाहालले भने, ‘टाटा ट्रस्ट र हाम्रो संस्थाको समन्वयमा भूकम्प पीडितहरूको सहायताका लागि सानो प्रयास गरेका हौं।' 

 

अक्षयपत्रका अर्का वरिष्ठ म्यानेजर महेश बाबुका अनुसार भक्तपुरको झौखेल, इनायो, ठूलो व्यासी, भाजु पोखरी, व्यासी, जेला, कमलविनायक, महेश्वरी, कमलविनायक, ब्रह्मायणी, बाराही, जनसेवा, बाटोचा, गरुण कुण्ड, छालिङ र काठमाडौंको बौद्ध तथा जगडोलस्थित १७ वटा अस्थायी शिविरमा खाना वितरण गरिँदै आएको छ। बौद्ध र जगडोलमा भूकम्पबाट विस्थापित भएका सिन्धुपाल्चोकका दुई हजार सर्वसाधारण बस्दै आएका छन्।

 

खाना पकाउनकै लागि भारतबाट दक्ष २५ जना, नेपालका ४५ जना र अन्य गरेर ९० जना कामदार खटिएको ट्रस्टका नेपाल प्रतिनिधि तामलाल पोखरेलले बताए। भात, दाल, तरकारी, खिरलगायत सबै खाद्य पदार्थ स्टिम प्लान्टकै सहयोगमा पाक्दै आएको छ। 

 

१८ हजार जनाका लागि एक दिनमा पाँच हजार किलो चामल, तीन हजार किलो दाल, अढाई हजार किलो तरकारी प्रयोग हुन्छ । तरकारी काट्ने काम पनि आधुुनिक कटिङ मेसिनबाटै हुन्छ।

 

पाँधेका अनुसार टाटा ट्रस्टले केही समयपछि सिन्धुपाल्चोक, दोलखा र गोरखा जिल्लाका भूकम्पपीडितका लागि खानेपानी, विद्यालय, स्वास्थ्य संस्थाका साथै भौतिक पूर्वाधार निर्माण गरिदिने अभियान पनि सुरु गर्न लागेको छ। 

 

'पहिलो चरणमा खानाको ठूलो समस्या भएकाले खाना उपलब्ध गराउने प्रयास गर्‍यौं,' ट्रस्टका प्रमुख ग्रान्ट व्यवस्थापक आशिष देशपाँडेले भने, ‘दोस्रो चरणमा अति आवश्यक भौतिक पूर्वाधार निर्माण गरिदिने अभियान सुरु गर्न लागेका छौं।'

Source:Annapurna Post

बाहुबली: 'लार्जर देन लाइफ'

अशेष अधिकारी, काठमाडौं

सय वर्ष लामो इतिहास बोकेको भारतीय फिल्म जगतमा एस.एस राजामौली एउटा 'जिनियस' हुन्। भारतीय फिल्म निर्माणमा आजको मितिमा कसैले 'लार्जर देन लाइफ'को परिभाषालाई कुनै भारतीय निर्देशकले बुझेको छ र उतारेको छ भने त्यो राजामौलीनै हुन्। हरेक निर्देशकको सपना आफ्नो फिल्मलाई 'लार्जर देन लाइफ' बनाउने हुन्छ। त्यो राजामौलीले गरेर देखाइदिएका छन्।

उनका फिल्मले, हालको मितिमा त्यो उपमाको एक मात्र हकदार उनी नै भएको पुष्टि गर्छ। शुक्रबार रिलिज भएको उनको पछिल्लो फिल्म 'बाहुबली, द बिगिनिङ्'ले उनलाई भारतीय फिल्मको 'स्ट्यान्डर्ड'लाई अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डमा खरो उतार्ने काम गरेको छ।

'बाहुबली' फिल्मले भारतीय सिनेमालाई नयाँ डाइमेन्सन दिन सफल छ। फिल्मले एउटा काल्पनिक राज्यको कथा भन्छ। फिल्मले हिन्दू संस्कृतिमा हजारौ वर्षदेखि जीवितै रहेको 'महाभारत' र 'रामायण'को कथालाई नयाँ स्वादमा पस्केको छ। फिल्ममा ती कथामा रहेका 'गुड एण्ड ब्याड'को द्वन्दलाई 'लार्जर देन लाइफ'को रुपमा पस्केको छ। पछिल्लो फिल्म 'मख्खी'मा एउटा झिंगाको बदलाको कथा रोचक ढगंले पस्केका राजामौलीले 'बाहुबली'मा मिथकीय कथा 'महाभारत'को कथालाई नयाँ कल्पनाको देशमा उतारेका छन्।

एउटा बालक बोकेर भाग्दै गरेकी रानीबाट फिल्मको कथा सुरू हुन्छ। बालकको हत्या गर्न पछाडि लागेका सैनिक झुण्डलाई माथ दिदैं रानीले आफ्नो ज्यान जोखिममा राख्दै बालकलाई बचाउँछे। त्यो बालक सामान्य हुँदैन। फिल्म अगाडि बढ्दै जाँदा बालक युवा हुन्छ र जून ठाँऊका  लागि ऊ हो, त्यहाँ पुग्दछ। फिल्मले बोकेको कथा यही हो।

फिल्म कथा राजमौलीले दर्शकलाई ध्यान अन्यत्र मोड्न नदिई भनेका छन्। फिल्ममा उनको कथानक शैली पहिलो हाफ केही सुस्त लागे पनि दोस्रो हाफ पछि दर्शकलाई हेरेको हेर्‍यै पार्छन्। फिल्मका एक्सन दृश्यले हलिउड फिल्मका दृश्य भुलाइदिन्छ। फिल्ममा नायक भन्दा खलनायक भयंकर लाग्छ। त्यस्ता खलनायकसँग नायकको भिडन्तलाई निर्देशकले रोचक ढंगले भनेका छन् जून निर्देशकको निर्देशकिय सुन्दरता हो।

मौलीको यो निर्देशकीय सुन्दरता पछिल्ला सिनेमामा झनझन परिस्कृत र बढेको देख्न सकिन्छ। फिल्मको विर्सन नसकिने अर्को पाटो भनेको फिल्ममा प्रयोग गरिएको कम्पूटर जेनेरेटेड इमेजरी (सिजिआइ) प्रविधि हो। फिल्मको सिजिआइ हलिउड स्तरको छ। निर्देशकले त्यसको मद्धतबाट आफ्नो निर्देशकिय कल्पनाको उडानलाई सर्वोत्कृष्ट ढंगले प्रस्तुत गरेका छन्। फिल्म हेरिरँदा दर्शकले 'वाह' भन्छन्। यसअघिका फिल्ममा पनि प्राविधिक प्रयोगमा एक कदम अगाडी रहँदै आएका राजामौली यसमा झन अगाडी देखिएका छन्।

फिल्ममा पात्र छनोट उस्तै सशक्त छ भने कलाकारहरुले पनि चरित्रलाई ठ्याक्कै उतारेका छन्।

झण्डै ३ सय करोड भारतीय रुपयाँको खर्चमा बनेको दुई भागको यस सिनेमाले दर्शकलाई अन्तयमा यस्तो मोडमा ल्याएर छोडिदिन्छ कि दर्शकलाई फिल्म सकिएपछि नै अर्को भाग हेर्न व्यग्र बनाइदिइसक्छ। अर्को भागको प्रतिक्षा दर्शकको हुटहुटी बनिसक्छ निर्देशकका लागि योभन्दा ठूलो सफलता के हुन सक्छ। करिब १५९ मिनेट लामो फिल्ममा राजामौलीले फिल्मलाई 'लार्जर देन लाइफ' बनाउन कुनै कसर बाँकि राखेका छैनन्।

फिल्म 'म्याग्नम ओपस' बन्न उद्धत देखिन्छ। फिल्मले आफ्नो अलग्गै स्थान स्थापित गरेको छ।

Source:Setopati

यस्तो छ भारत र चीन जोड्ने छोटो बाटो

सुवास कँडेल

कालीगण्डकी करिडोरको आशा

बागलुङ : नेपाल भएर भारत र चीन जोड्ने सबैभन्दा छोटो मार्ग कालीगण्डकी करिडोर निर्माणले गति लिन थालेको छ।

 चीनको कोरलादेखि भारतको सुनौलीसम्म पुग्ने उक्त मार्ग निर्माणले नयाँ व्यापारिक रुट पहिचान हुनेछ। उत्तर-दक्षिण जोड्ने उक्त मार्ग अहिलेसम्मकै छोटो दूरी तीन सय ५३ किलोमिटरको हुनेछ।

 

उक्त मार्ग चीनको कोरला नाकासँग जोडिएपछि त्यहाँबाट मानसरोवरसम्म पुग्न करिब पौने तीन सय किलोमिटरमात्र दूरी पार गर्नुपर्ने हुनाले हिन्दुहरूको पवित्र तीर्थस्थल मुक्तिनाथ हुँदै भगवान् शिवको तपोभूमि कैलाश मानसरोवरसम्मको धार्मिक पर्यटनको सम्भावना समेत यसले जोड्नेछ।

 

कालीगण्डकी नदीको किनारैकिनार जाने यो मार्गको अवधारणा १७ वर्षअघि सार्वजनिक भएको थियो। 

 

सरकारले २०६४ सालदेखि बागलुङ बजारमा कार्यालय स्थापना गरी निर्माण थालेको हो। हाल उक्त कार्यालय पाल्पामा सारिएको छ।

 

कालीगण्डकी करिडोर केन्द्रीय सरोकार समितिका प्रवक्ता टीकाराम ढकालले यो सडकबाट हिमालदेखि तराईसम्मका नौ जिल्लाका दुई सय ३१ गविसले प्रत्यक्ष फाइदा लिने बताए।

 

भारत र चीनका लागि पनि यो मार्ग छोटो पर्ने भएकाले व्यापारिक दृष्टिमा दुई मुलुकलाई समेत फाइदा पुग्ने ढकाल बताउँछन्। 'यो मार्गको पर्यायवाची नाम विविधता मार्ग भन्न सकिन्छ', ढकालले भने, ‘पर्यटन, जैविक खानी र जलस्रोतका लागि करिडोर विकासको ढोका हो।'

 

पर्यटन, जलविद्युत्, कृषि, धार्मिक सम्पदामार्फत स्थानीय र राज्यलाई नै दीर्घकालमा करिडोरले महत्‍वपूर्ण फाइदा पुर्‍याउनेछ। 

 

दुई वर्ष पहिले नै करिडोरको ट्र्याक खोल्ने कार्ययोजना भए पनि अझै २८ किलोमिटर ट्र्याक खोल्न बाँकी छ। 

 

करिडोरमा बागलुङखण्डको मालढुगादेखि गुल्मी-बागलुङको सिमाना पालुङखोलासम्मको ट्र्याक खोल्न बाँकी रहेको हो। 

 

निर्माण व्यवसायीले समयमा काम नगरेपछि उक्त खण्डको मालढुंगादेखि अमलाचौर गाविसको टाकुरीसम्मको १२ किलोमिटरमा हाल नेपाली सेनाले काम गरिरहेको छ।

 

ढकालका अनुसार यो मार्गको आसपासमा नेपालमा भएका प्रायः सबै संस्कृति र जातजातिको बसोवास छ। 'जलस्रोत, पर्यटन, जैविक विविधता र कृषि नै करिडोर निर्माणपछिका विकासका सूचक हुन्', ढकालले भने, ‘स्थानीयको जीवनस्तर उकास्न यो मार्ग कोसेढुगा साबित हुनेछ।'

 

कोरला नाकादेखि मुस्ताङको कागबेनीसम्म ९५ किमि, कागबेनीदेखि बागलुङसम्म ९५ किमि, बागलुङदेखि गुल्मीको रिडीसम्म ७० किमि, रिडीदेखि बुटवलसम्म ६८ किमि र बुटवलदेखि सुनौलीसम्म २५ किमि करिडोरअन्तर्गत पर्छ। 

 

योमध्ये तीन सय २५ किलोमिटरमा ट्र्याक खोली अहिले सवारी सञ्चालनमा छन्। कोरलादेखि १७ किलोमिटर उत्तर गएपछि चीनको पक्की सडकसँग यो मार्ग जोडिन्छ।

 

ढकालले चीनको कोरला नाका र भारतको सुनौली नाकालाई जोड्ने यो मार्गको पूर्ण सञ्चालनले तराईदेखि हिमालकै बहुआयामिक विकास हुने दाबी गरे। 

 

'करिडोर हुन व्यापारिक नाका मुख्य आधार हो', लामो समयदेखि यो सडक बनाउन क्रियाशील ढकालले भने, 'सामान्य नागरिकदेखि राज्य तहसम्म नै यो करिडोरले फाइदा पु्र्‍याउँछ।'

 

कालीगण्डकी करिडोर निर्माणले अल्पविकसित पहाडी जिल्लाहरूको तीव्र विकास गर्न सहयोग गर्ने उनले बताए।

 

सरकारले आयोजनालाई प्राथमिकतामा राखेको भए पनि पर्याप्त स्रोतसाधन नहुँदा करिडोर निर्माणमा ढिलाइ भएको ढकालको बुझाइ छ। 

 

उनले भने, ‘राज्यका नियम निर्माणव्यवसायीले नमान्दासमेत आयोजना प्रभावित भएको छ।'

 

आयोजनाका प्रमुख गुरूप्रसाद अधिकारीका अनुसार आर्थिक वर्ष ७५÷७६ सम्ममा करिडोरको अधिकांश भाग पिच गरिसक्ने योजना छ। 

 

'हामिले तीन वर्षमा गैंडाकोटदेखि रिडीसम्मको खण्ड पिच गर्नेछौं', उनले भने, ‘अरू क्षेत्रमा ट्र्याक खोली स्तरोन्नतिका काम सञ्चालन हुनेछन्।'

 

बागलुङखण्डको बाँकी २८ किलोमिटर ट्र्याक खुलेपछि उत्तर-दक्षिण सीधा यातायात सञ्चालन हुनेछ।

 

करिडोर निर्माण सम्पन्न गर्न हालको मूल्यमा २२ अर्ब ६२ करोड ३५ लाख रूपैयाँ लाग्ने आयोजनाले बनाएको प्रारम्भिक योजनामा उल्लेख छ।

 

सडक पूरा गर्न २५ वटा पुल निर्माण गर्नुपर्छ। ती पुल निर्माणका लागि विभागले सर्भे जारी राखेको जानकारी अधिकारीले दिए। 

 

करिडोरमा हालसम्म करिब २२ करोड रूपैयाँ खर्च भइसकेको पनि उनले बताए।

 

‘ग्रामीण क्षेत्रका सम्भावनाको विकास गर्न पनि करिडोर आवश्यक छ', अधिकारीले भने, ‘नयाँ सम्भावना खोजी गरी कृषिलाई आधुनिकीकरण गर्न सजिलो हुनेछ।' 

 

यो सडकमा पूर्व-पश्चिम जोड्ने मध्यपहाडी (पुष्पलाल) राजमार्ग पनि जोडिने हुँदा आर्थिक समृद्धिका लागि यो मार्ग उत्तम हुनेछ। 

 

यहाँका विभिन्न क्षेत्रमा रहेका फलामखानी, सिसाखानी र कालीगण्डकीकिनारमा पाइने सुुनबाट धेरै फाइदा लिन सकिने अधिकारीले बताए।

 

बागलुङ उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष वसन्तकुमार श्रेष्ठले व्यापारिक मार्गका रूपमा करिडोरलाई विकास गरी विभिन्न ठाउँमा बस्ती बसाइ बागलुङलाई व्यापारिक नाकाका रूपमा विकास गर्न सकिने बताए। 

 

'करिडोरको ट्रान्जिट प्वाइन्टका रूपमा यहाँ विकास गर्न सकिन्छ', श्रेष्ठले भने, 'उद्योगव्यवसाय सँगै आन्तरिक उत्पादनलाई बजारीकरण गर्न करिडोरले सहयोग गर्छ।'

 

जिल्लामा प्रशस्त धार्मिक सम्पदा भएकाले करिडोरमार्फत धार्मिक पर्यटन प्रवद्र्धन गर्न सकिने श्रेष्ठ बताउँछन्।

 

सहरीकरण र बस्ती विकासको नयाँ गन्तव्य

निर्माणाधीन कालीगण्डकी करिडोरको अर्को फाइदा सहरीकरण र बस्ती विकासका लागि नयाँ गन्तव्य बन्‍नु हो। 

 

कालीगण्डकी किनारवारिपारि गरी १५ ठाउँमा नयाँ बस्तीको विकास गर्न सकिने सरोकारवालाहरू बताउँछन्। 

 

'अहिले सबै सुविधायुक्त र सुरक्षित बसाइको खोजीमा छन्', प्रवक्ता ढकालले भने, 'सुविधाका दृष्टिले नयाँ बस्तीहरू उत्तम हुनेछन्।

 

'ती बस्तीहरू व्यापार र उद्योगधन्धाका लागिसमेत उपयुक्त हुने उनी बताउँछन्।

 

‘करिडोर प्रभावित क्षेत्रका एक बस्तीमा दस हजार घरधुरी बसाउन सकिन्छ', उनले भने, ‘पहाडी र तराई क्षेत्रमा एक लाख ५० हजार धरधुरीलाई नयाँ बस्तीमा राख्न सकिन्छ।'

 

ढकालका अनुसार करिडोरअन्तर्गत बागलुङको बलेवा, अर्जेवाको सुम्सादेखि छिस्ती, पर्वतको फलेबास, बाच्छा, रानीपानी, बर्राचौर, गुल्मीको अर्वेणी, अस्लेवा, स्याङ्जाको मिर्मी, बिर्घा, चापाकोट, पाल्पाको रामपुर, अर्गली र नवलसरासीको गुग्लीङटारदेखि कुस्टारसम्म नयाँ बस्ती विकास गर्न सकिन्छ।

 

सहरीकरण र बस्ती विकासका लागि यी क्षेत्र भौतिक पूर्वाधारमा बलिया छन्।

 

सम्भावनामा जलस्रोत र पर्यटन

उत्तरदेखि दक्षिणसम्म नै कालीगण्डकीकिनारमा पर्ने उक्त करिडोरमा करिब २० हजार मेगावाट विद्युत् उत्पादन गर्न सकिनेछ। 

 

ऊर्जा इन्जिनियरहरूले कालीगण्डकी आसपासबाट उक्त परिमाणमा विद्युत् उत्पादनको सम्भाव्यता औंल्याएको करिडोर सरोकार समितिले जनाएको छ।

 

कालीगण्डकी करिडोरको अर्को फाइदा पर्यटन व्यवसाय फस्टाउनु हो। 

 

उत्तर-दक्षिण छोटो मार्ग पाएपछि सबै पर्यटकले यही मार्ग नै प्रयोग गर्नेछन्। 

 

विशेषगरी धार्मिक पर्यटकका लागि यो मार्ग उपयुक्त मार्ग बन्न सक्छ। 

 

कालीगण्डकीकको स्नानपछि यहाँ रहेका धार्मिक स्थलहरू पर्यटकले एकै दिनमा भ्रमण गरेर सक्नेछन्।

 

लुम्बिनी आएका पर्यटकलाई मुक्तिनाथ लैजान र मुक्तिनाथमा आएकालाई लुम्बिनी पुर्‍याउन यो मार्ग उपयुक्त विकल्प हो। 

 

हिन्दु र बौद्ध धर्मावलम्बीहरूले यो मार्गको प्रचुर उपयोग गर्न सक्नेछन्। 

 

करिडोरअन्तर्गत त्रिवेणीधाम, देवघाटधाम, केलादीधाम, राम्दीघाट, रानीघाट, रुद्रवेणी, सेतीवेणी, पूर्तिघाट, ज्यामिरेघाट, पाल्पा भैरवस्थान, बागलुङ कालिका, गलेश्वरधाम, कागबेनी, मुक्तिनाथ, दामोदरकुण्डजस्ता महत्‍वपूर्ण तीर्थस्थल पर्छन्। 

 

उक्त करिडोरमा विभिन्न स्थानमा गरी एक सय ४८ वटा घाट छन्। कालीगण्डमीमा मात्र पाइने शालिग्राम दर्शनका लागिसमेत धार्मिक पर्यटक आउने ढकाल बताउँछन्। 

 

कोरलाबाट दुई सय ५७ किमि पार गरेपछि कैलाश मानसरोवर पुगिने भएकाले यो मार्ग धार्मिक पर्यटनका लागि उत्तम छ।

Source:Annapurna Post

करोडौं कस्तूरी उपन्यास अंश : सपना

पहिले

सानो छँदा निदाएर होइन, ब्युँझिएरै सपना देख्थें ।
हाम्रो झुप्रो घर टाढाबाट हेर्दा खरको थुप्रोजस्तै देखिन्थ्यो । त्यस्तो घरमा तलो हुने कुरै भएन । घरको छानामा प्रशस्त घिरौंला, लौका, फर्सी फलेका थिए । कहिलेकाहीँ त लाग्थ्यो, कतै हाम्रो घरको छानोले नै नधान्ने पो हो कि ? फर्सी त छानै प्वाल पारेर धुरीबाट भित्र भान्छामा या ओछ्यानमा खस्ने पो हो कि ? आमाले भन्नुभयो- ‘छानामा गएर घिरौंला र फर्सी टिप् त बाबु ।’

बाँसको सानो भर्‍याङ चढेर म छानामा गएँ । आमाले फेरि भन्नुभयो- ‘बर्खाले गर्दा छानो गलेको छ, बिस्तारै टेक् है । नत्र छानामा प्वाल पर्छ !’

ठूलो मान्छे जाँदा छानोले धान्न सक्तैन भनेर आमाले म सानो मान्छेलाई पठाउनुभएको । म सानो मान्छेले पनि छानोमा बिस्तारै टेक्नुपर्ने भयो । आफ्नो तौललाई कसरी हलुङ्गो बनाएर छानोमा टेक्नुपर्छ भन्ने मलाई थाहा थियो ।

बाँसको भर्‍याङ चढेर त्यति सानो झुप्रो घरको छानो हुँदै धुरीमा पुग्दा पनि मलाई भर्‍याङ लगाएर पृथ्वीबाट चन्द्रमामा उक्लिरहेको भान भयो । लाग्यो, मैले चन्द्रमामा फलेका घिरौंला, फर्सी र लौकाहरु टिप्दै छु ।

धुरीबाट टाउको उठाएर यसो माथि हेरें, टाउकोमाथि बादल, आकाश र आकाशका परिवारबाहेक कोही थिएनन् । घाम, जून र ताराहरुजस्तै सपनाहरु पनि आकाशमै हुन्छन् जस्तो लाग्यो । ती सपनाहरुलाई बेलाबेलामा बादलले छोप्छ ।

पृथ्वी आकाशमा छ, मान्छे पृथ्वीमा । स्कुलका सरले भनेको सम्झें- ‘पृथ्वीको क्षेत्रफल एकाउन्न करोड बहत्तर हजार (५१,००,७२,०००) वर्ग किलोमिटर छ ।’ लाग्थ्यो, पृथ्वी विशाल छ तर मेरो सपनाको पृथ्वी, पृथ्वीभन्दा पनि विशाल छ । ब्यूँझिएरै देख्ने सपनामा पनि म आकाशजस्तै अनन्त आकाशको ओतमा मनको पृथ्वीको भ्रमण गरिरहेको हुन्थें ।

लाग्यो, यति सानो घरको धुरीमा चढ्दा त मैले यति ठूलाठूला सपना देखेको छु भने अझ हाम्रो गाउँको सबैभन्दा ठूलो र अग्लो सालको रूखमाथि टुप्पामा, अझ परपर देखिएका ती गगनचुम्बी पहाडका टुप्पामा, अझ सगरमाथाको टुप्पामा पुग्न सके कस्तो सपना देख्थें हुँला ? साँच्चै, चन्द्रमामा नै पुग्न सके झन् कस्तो सपना देख्थें हुँला ?

यो विशाल ब्रहृमाण्डको एउटा सानो ग्रह पृथ्वी, पृथ्वीको एउटा सानो देश नेपाल, नेपालको एउटा सानो जिल्ला चितवन, चितवनको एउटा सानो गाविस पार्वतीपुर, पार्वतीपुरको एउटा सानो गाउँ पश्चिम रङ्गीला, पश्चिम रङ्गीलाको एउटा सानो झुप्रो हाम्रो घर, त्यही घरको एउटा सानो मान्छे म । मलाई ब्रहृमाण्डले देख्छ कि देख्तैन होला ? देख्छ भने कत्रो देख्छ होला ?

यति सूक्ष्म अस्तित्व लिएर बाँचेको म ब्रहृमाण्ड जत्रै सपना देख्थें । आकाशका ताराहरुले मलाई आफूजत्रै देख्छन् होला जस्तो सोच्थें । लाग्थ्यो, यो ब्रहृमाण्डमा अणुबराबर सानो अस्तित्व भए पनि मेरो शक्ति अणुको जत्तिकै छ । किनभने, मसँग ननिदाई देख्ने सपना छ ।

अहिले
त्यो सपनाको आकाश, जहाँ मेरो जीवनका घाम, जून र ताराहरु थिए, जहाँ म आˆना रहरका जहाजहरु उडाउँथें, जहाँ कल्पनासागरबाट उडेको बाफ बादल बन्थ्यो र दुःखको मरूभूमिमा बर्सन्थ्यो । अहिले त्यो आकाश कहाँ गयो होला ? ती घाम, जून र ताराहरु कहाँ अस्ताए होलान् ? दुःखको मरूभूमिमा बर्सने वर्षा कहाँ गयो होला ?

आफूभित्र खुब खोजें । सपनाको आकाश अलिकति बाँकी बसेको रहेछ । आकाशको अर्को नाम अनन्त हो । तर मेरो कल्पनापुरको आकाश त साँघुरिएर एउटा घरको सिलिङजत्रै पो भएछ । घाम, जून र ताराहरु मधुरा बल्बजस्ता भएछन् । सायद यी कोइलाको पिण्ड हुने तयारीमा छन् । यति सानो सपनाको आकाशमा अब मेरा खिया लागेका रहरका जहाजहरु कसरी उड्लान् खै ?

जे भए पनि कल्पनापुर पुगेर एउटा उपन्यास लेख्नु थियो मलाई । त्यसैले सानै आकाश भए पनि एकपटक भावनाको जहाज सपनाको आकाशमा उडाएर कल्पनापुर जाने तयारी गरें ।
… … …
र यसरी गएँ ।

Source:Online Khabar

आलुको बोक्रा निकाल्ने सजिलो तरिका जानौं

When it comes to peeling potatoes, the use of conventional methods can be a time consuming and tedious task. Fortunately, popular YouTuber Dave Hax has a solution for this problem.

He will show you how to peel a bunch of potatoes in the blink of an eye…

Now watch the video and be amazed:

के तपाईलाई थाहा छ, हाम्रो तौल अनुसार दैनिक कति लिटर पानी पिउनु पर्छ ?

तपाईलाई थाहै होला पानी हाम्रो शरिरको लागि नभै नहुने एक अत्यन्तै आवश्यक तत्व हो । शरिरले जाहे जति पानी नपाएमा हाम्रो श्वास्थ्यमा बिकार देखिन थाल्छ । शरिरले चाहे जति पानी पायो भने चांही हाम्रो स्वास्थ्यको अवश्था राम्रो हुनुका साथै शरिर पनि फुर्तिलो रहन्छ । तर हामी मध्ये कतिपयले आफू खुशी जति पायो त्यति पानी पिउने गरेको देखिन्छ । त्यस्तो गर्नु स्वास्थयका लागि अत्यन्तै खराव हुन्छ  ।कतिपयले त शरिरलाई झोल पदार्थ आवश्यक पर्छ भन्दै लिटरका लिटर पानी पिउने गरेको समेत देखिन्छ । तर अनुसंधानले के भन्छ भने त्यसो गर्नु चाँही ठीक होइन ।

कोही मानिसहरु शरिरलाई आवश्यक भन्दा बढी पानी पिउँछन् भने कतिपय चाँही पानीनै पिउँदैनन् । तर हामीले हाम्रो शरिरको तौल अनुसार पानी पिउनु पर्छ ।

आज डिसीनेपाल आफ्ना पाठकहरुलाई कसले कति पानी पिउनु पर्छ भन्ने जानकारी गराउँदै छ । तल उल्लेखित तालिका अनुसार पानी पिउनुहोस् र स्वस्थ्यपूर्ण जिवन जिउनु होस् भन्ने हाम्रो मनोकामना छ । तलको तालिकाले तपाईलाई प्रत्येक दिन कति पानी पिउँदा ठिक्क हुन्छ भन्ने जानकारी र बानी बसाउन समेत सहयोग पुर्याउँनेछ । 

तौल -किलो ग्राम_	पानी -लिटर_
३५	१
४५	१.५
५४	२
६३	२.५
७२	२.६
८१	३
९०	३.२५
९९	३.५०
१०८	३.७५
११७	४
१२७	४. २५
१३६	४.५०
१४५	४.७५